Từng hạt cốm làng Vòng xanh mát, gói trong lá sen thơm dịu mang hơi thở thu tới mọi phố phường Hà Nội. Cốm làng Vòng đã trở thành đặc sản Hà Nội nói riêng và đặc sản miền Bắc nói chung.
Cứ mỗi độ sen tàn, nắng thu lan tỏa trên những phố phường là lúc người dân Hà Nội nghe văng vẳng tiếng rao cốm, hay nhìn thấy những quang gánh, xe đạp chở mẹt cốm dạo qua thành phố.
Miền Bắc có nhiều làng làm cốm nhưng không đâu nổi tiếng bằng thương hiệu cốm làng Vòng. Người ta đồn rằng có một năm nọ lúa còn đang non đã bị lũ lụt, gây ngập úng, người làng tiếc lúa mới đem sàng sẩy, lấy hạt lúa non ra rang. Không ngờ, món ăn tưởng chừng “tạm bợ”, “chữa cháy” ấy lại làm nên chuyện.
Ngày nay, hương thơm dịu mát của cốm làm từ gạo nếp cái hoa vàng hảo hạng, gói trong những gói lá sen cũng tỏa ra hương vị không kém phần quyến rũ đã trở thành cái hồn của thu Hà Nội, không thể nào thiếu được mỗi độ nắng tháng 8 dập dìu kéo về.
Người làng Vòng làm cốm theo bí kíp gia truyền, chỉ truyền cho con trai chứ không cho con gái vì vậy tới này vẫn ít ai biết được đích xác vì đâu cốm nơi đây lại hơn hẳn những nơi khác. Nhưng những hạt cốm mẩy của nơi này được làm qua nhiều công đoạn công phu đến độ nào thì cũng nhiều người từng tìm hiểu qua.
Lúa để làm cốm không được thu hoạch lúc non quá vì sẽ làm cốm bị nát, cũng không già quá vì cốm sẽ cứng, ăn mất vị ngon. Người làm cốm đảo cốm rất dẻo, lửa phải được nhóm bằng bếp củi chứ không được dùng đến loại bếp khác.
Qua công đoạn sàng, sẩy, cũng có nhiều loại cốm khác nhau ra đời. Cốm lá me, nhỏ nhẹ như lá me, bay ra qua lần sàng, sẩy đầu, thường không bán mà người làm cốm để dành cho gia đình. Cốm rót ngon thứ hai, nhưng cũng rất ít. Cốm đầu nia “nước một”, “nước hai” được đem chia lên các xe, các gánh đem bán khắp phố phường. Đến cuối mùa thu, nếu có tìm cốm cũng chỉ tìm được cốm mộc cứng.
Ngoài món cốm quen thuộc trên phố để nhâm nhi thơm miệng, người Hà Nội còn có lắm biến tấu thành các món ngon khác từ hạt cốm như chấm với quả chuối ngọt, đem làm bánh cốm, chè cốm, chả cốm… đều dẻo ngon khó cưỡng. Đặc biệt, món bánh cốm đã bao năm nay đều nằm trong mâm sính lễ ăn hỏi mà gia đình nhà trai mang tới hỏi cưới nhà gái, chứa đựng biết bao nét văn hóa của người Việt xưa.
